Kalendarium życia Stanisława Wyspiańskiego, lata 1890-1894

1890

22 lutego Wyspiański ukończył pracę przy polichromii kościoła Mariackiego. Oficjalne otwarcie prezbiterium dla wiernych miało miejsce 31 marca.

1 marca Wyspiański udał się w pierwszą podróż zagraniczną – szlakiem gotyckich katedr podążając do Paryża. Trasa wiodła przez Wiedeń, Wenecję, Padwę, Weronę, Mantuę, Mediolan, Bazyleę, Como i Lucernę.

24 kwietnia–3 czerwca mieszkał w Paryżu. Zwiedzał Luwr, Trocadero, St. Chapelle, i Panteon. W swoich planach uwzględniał spektakle teatralne, m.in. podziwiał Sarę Bernhard w roli Joanny d’Arc. Oglądał także wystawy sztuki współczesnej i relacjonował m.in.: „najwięcej interesują mnie obrazy, które noszą całą cechę świeżości – rzutkości barw – są jasne – odmienne od wielu innych – a z bliska do oglądania niemożliwe” (Listy do Rydla, 1971, t. II, cz. 1, s. 48, list z 26 V 1890). Zgodnie z celem podróży, peregrynował do St. Denis, Chartres, Fécamp, Rouen, Amiens, Laon, Reims, zewsząd przywożąc rysunki. Zwracał także uwagę na współczesne życie, ludzi, miasto i pejzaż, który uważnie obserwował, robiąc notatki o zmienności kolorów w różnym oświetleniu.

9 lipca wyruszył w podróż powrotną przez Niemcy, m.in. Strasburg. W Monachium i Dreźnie poznał zbiory sztuki; zetknął się również z teatrem wagnerowskim.

21września powrócił do Krakowa: „Wyładowaliśmy kufry, oprócz papierów z rysunkami i książek nie ma literalnie nic, […] trzeba było pana artystę zabrać do krawca, szewca et consortes, ubrać, aby się mógł na ulicach Krakowa pokazać” (J. Stankiewiczowa, Krótkie notatki…, s. 356, w: Kalendarz, 1971, t. 16, vol. II, s. 76).

W końcu października otrzymał powołanie do wojska, do 13 pułku piechoty. Dzięki interwencji Jana Matejki po czterech tygodniach zostaje przeniesiony do rezerwy.

11 grudnia przeprowadził się na Basztową 18, piętro 2.
Wrócił do prac w kościele Mariackim, wykonując wraz z Mehofferem m.in. rysunki herbów.

11 maja Wyspiański wyruszył w drugą podróż do Paryża. Po przyjeździe zainstalował się w mieszkaniu wynajętym przez Mehoffera przy ruedel’Echaudé 14. Obaj przyjaciele pracowali nad nowym zamówieniem Tadeusza Stryjeńskiego, witrażami do zachodniego okna kościoła Mariackiego.

W czerwcu Wyspiański i Mehofferprzystąpilidoegzaminuzrysunkudo Ecole des Beaux-Arts, zakończonego niepomyślnym wynikiem.

W lipcu rozpoczęli studia malarskie w prywatnej pracowni Josepha Blanca, Jacques’a Courtois i Auguste’a Girardote’a w tzw. Akademii Colarossi, prowadzonej przez włoskiego rzeźbiarza Filipa Colarossiego przy rue Grand-Chaumière.

26 lipca Wyspiański poinformował Maszkowskiego o chorobie wywołanej zatruciem wyziewami ołowiu z farb olejnych.

Od września Wyspiański coraz częściej pisał o narastającym konflikcie z Mehofferem:„Mehofferwszystkowidziinaczejniżjalubgowcalenie obchodzi to o czem ja myślę – tak że nieraz siedzimy całemi dniami obok siebie bez jednego słowa, bo mnie mówić już ochota odeszła” (Listy do Maszkowskiego, 1997, t. III, s. 112, list z 30 IX 1891).

12 grudnia Stryjeński przekazał wiadomość o zamontowaniu w kościele Mariackim witraża wykonanego na podstawie projektu Wyspiańskiego.

13 stycznia otrzymał stypendium im. Jana Matejki na dalsze studia malarskie za granicą.

W styczniu Wyspiański pracował nad librettem operowym Fantaści. O skomponowanie muzyki poprosił Henryka Opieńskiego.

Po 30 stycznia zmienił paryskie mieszkanie przy rue de l’Echaude 14 na inne, przy Bd. Montparnasse 106, piętro 6, nr 7, blisko atelier Colarossiego.

W marcu Wyspiański i Mehofferpracowalinadprojektemkonkursowym kurtyny dla teatru krakowskiego. Konkurs, którego rozstrzygnięcie nastąpiło 27 kwietnia, wygrał Henryk Siemiradzki. Projekt Wyspiańskiego, z motywami fantastycznymi osnutymi wokół Wawelu i Wisły, nie zachował się.

22 października–8 listopada przebywał we Lwowie w sprawie zlecenia projektu witraży do katedry.

10 lutego Wyspiański po raz trzeci przybył do Paryża. Razem z Mehofferem zajęli atelier przy Avenue du Maine 14, gdzie intensywnie pracowali nad projektem lwowskim.

5 czerwca pisał w liście do Maszkowskiego: „Maluję portrety pastelami dla wszystkich znajomych za darmo […] że zaś w pastelach nabrałem pewnej wprawy i umiem przynajmniej zabrać się do rzeczy, więc wypadają nieźle. – a mam przy tem wielką sposobność do nauki” (Listy do Maszkowskiego, 1997, t. III, s. 275, list z 5 VI 1893).

6 czerwca Wyspiański przeniósł się do oddzielnej pracowni, na tym samym podwórku przy Avenue du Maine 14.

W ciągu całego pobytu w Paryżu artysta śledził repertuar teatrów i opery. Narastające trudności finansowe nietylko ograniczały plany wynajmowanie modeli, kostiumów i manekinów oraz zakup materiałów malarskich, co wpłynęło na zawieszenie pracy nad witrażem lwowskim.

Od czerwca do sierpnia zajmował się pracą literacką, pisząc scenę dramatyczną Królowa Korony Polskiej, w lipcu powstało libretto operowe Daniel, do którego muzykę miał napisać Henryk Opieński.

20 lipca w swojej pracowni urządził wystawę 28 portretów pastelowych, wykonanych w czasie ostatnich 2 miesięcy.

21 października w Krakowie odbyło się oficjalne otwarcie nowego Teatru Miejskiego na pl. Św. Ducha, który objął Tadeusz Pawlikowski. W przyszłości na scenie tego teatru wielokrotnie będą grane dramaty Wyspiańskiego.

1 listopada zmarł Jan Matejko. „[…] przyszedł Wysp[iański] do mnie z telegramem Maszk[owskiego], był blady i usta mu drżały, dał mi do przeczytania – i odszedł, nie mówiąc słowa” (J. Mehoffer,Dziennik, opr. J. Puciata-Pawłowska, Kr. 1975, s. 251, zapis z 6 XI 1893).

W końcu grudnia Wyspiański pojechał do Lwowa z kartonami witrażowymi dla katedry.

Od połowy stycznia do 17 marca Wyspiański mieszkał w Krakowie. Szybki powrót do Paryża, o którym przez cały czas marzył, był niemożliwy z braku funduszy. Artysta prowadził ożywione życie towarzyskie, spotykał się z przyjaciółmi, odwiedzał galerie sztuki, chodził do teatru. Malował także pastelowe portrety osób z rodziny. Niektóre z nich zostały pokazane w lutym na wystawie w Sukiennicach. „Najwięcej osób nagromadzały portrety Wyspiańskiego, różne się krzyżowały zdania, mniej więcej wychodzące na jedno, że podobieństwo jest i charakter, ale nie podbijają miłości własnej w modelach” (Anna Krzymuska, list do narzeczonego z 28 II 1894, Kalendarz, 1982, t. 16, vol. II, s. 249).

Od 17 do 20 marca czwarta podróż do Paryża przez Wiedeń, Linz, Simbach, Monachium, Lindau, Boden, Bazyleę.

Po przyjeździe przystąpił do intensywnej pracy przy wykańczaniu kartonów witraży lwowskich. Powrócił do swojej pasji teatralnej, chodząc do teatrów i opery, także dużo czytał.

Przed 1 października Wyspiański powrócił do Krakowa i zamieszkał ponownie u wujostwa Stankiewiczów przy ul. Zacisze 2.

W listopadzie z własnej inicjatywy zaczął obmyślać dekoracje do kościoła Franciszkanów, mimo że realizatorów polichromii wybrano już w drodze konkursu.

Obiekty z wystawy