Kalendarium życia Stanisława Wyspiańskiego, lata 1898-1899

1898

Od końca stycznia do połowy lutego Wyspiański przebywał w Warszawie z okazji wystawy konkursowej malarstwa i rzeźby zorganizowanej w budynku Resursy Obywatelskiej przy Krakowskim Przedmieściu. „Wszystkie […] kartony są zupełnie dobrze rozwieszone. «Bóg-Ojciec» w osobnej Sali. Mam wszelkie szanse wzięcia konkursu i stanowczo moje rzeczy są lepsze o całe niebo […]” (Listy do Rydla, t. II, cz. 1, s. 496, list z 4 II). W jury konkursu zasiadali malarze: Wojciech Gerson, Apoloniusz Kędzierski, Kazimierz Alchimowicz, Zdzisław Jasiński i Józef Ryszkiewicz. Początkowo jury zakwalifikowałokartonywitrażyfranciszkańskichdoInagrody w dziale sztuki, jednak wobec protestu Wojciecha Gersona, który nie chciał uznać ich za malarstwo, lecz za dzieła sztuki stosowanej, specjalnie dla prac Wyspiańskiego utworzono kategorię malarstwa ornamentacyjnego i w jej ramach przyznano artyście I miejsce oraz dodatkowo wyróżnienie za całą działalność.

Przy okazji pobytu zwiedził Stare Miasto i Łazienki, których poznanie dało artyście impuls do napisania Nocy Listopadowej.

26–27 czerwca – odbywały się obchody ku czci Adama Mickiewicza, związane z odsłonięciem pomnika poety na Rynku Krakowskim. Wyspiański i Rydel zajęli się przygotowaniem uroczystego przedstawienia, podczas którego zostały odegrane dwa fragmenty z III części Dziadów oraz apoteoza w układzie Wyspiańskiego ze słowami Rydla. „[…] na owe czasy, zwłaszcza kwiaty stylizowane były czymś niesłychanie śmiałym, jak też niesłychanie śmiała była ta prostota, że to właśnie polskie kwiaty składają hołd Mickiewiczowi. […] Wyspiański tym najprostszym sposobem zrobił wrażenie olśniewające. Kurtyna wznosiła się kilka razy do góry, tak wszyscy byli tym poruszeni” (T. Trzciński, Wyspiański i odnowa teatru w Europie, w: Wyspiański i teatr 1907–1957, Kr. 1957, s. 20, w: Kalendarz, 1995, t. 16, vol. III, s. 15).

1 lipca Wyspiański wynajął, z przeznaczeniem na pracownię, mały pokój przy zbiegu Placu Mariackiego 9 i Rynku Głównego 4, w tzw. Kamienicy Czyncielów: „ Miał «cudowny widok», ale w mieszkaniu smutek i bieda. Pokój zapełniony w nieładzie kartonami i zwojami pastelowych obrazów, rysunkami i rzeźbami w poczerniałym gipsie, na parapetach okien i na pakach leżały skrzyneczki z farbami pastelowymi, pod ścianą południową pokoju – łóżko, a wśród tego nieładu nikła, o białej jak płótno twarzy, postać chorego Wyspiańskiego […]” (A. Chmiel, Dom, w którym mieszkał i pisał „Wesele” Stanisław Wyspiański, w: W oczach współczesnych, t. II, s. 8).

W lipcu Wyspiański uległ atakowi paraliżu. Pierwsze dni choroby spędził w mieszkaniu Janiny Stankiewiczowej. Jak przekazał J. Dürr-Durski, w owym czasie przyznał się ciotce do trapiącej go choroby, co wywołało ostry konflikt. Po ustąpieniu najgroźniejszych objawów wyprowadził się do mieszkania swojej przyszłej żony przy ul. Szlak 23, gdzie się zameldował. Wakacje spędził w rodzinnej wsi Teofili,Konarach pod Tarnowem. Do domu Stankiewiczowej nigdy już nie wrócił. Tragedia osobista i konflikty rodzinne znalazły odzwierciedlenie w trzech dramatach, które artysta ukończył w 1899: Meleagrze, Protesilasie i Laodamii oraz w Klątwie.

12 października Stanisław Przybyszewski objął redakcję „Życia” (nr kat. III/2) i zaangażował Wyspiańskiego jako kierownika artystycznego pisma. Szersze niż zazwyczaj kontakty towarzyskie, których wymagała praca, skłaniały artystę do częstego bywania w lokalach, szczególnie w restauracji Turlińskiego, gdzie powstała klubowa sala zwana „Paonem”.

12 listopada skończył pisać Warszawiankę. Pieśń z roku 1831. Pierwszy raz została wydrukowana w „Życiu” w numerach 45 i 46. W końcu roku ukazało się wydanie osobne (nakład własny, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 200 egz., na okładce dzwonek pokrzywolistny).Do śmierci artysty utwór miał 5 wydań (ostatnie w 1906, 3000 egz.).

26 listopada odbyła się prapremiera Warszawianki w Teatrze Miejskim prowadzonym przez Tadeusza Pawlikowskiego. Było to pierwsze wystawienie sztuki Wyspiańskiego. Reżyserem i odtwórcą roli Starego Wiarusa był Ludwik Solski.

Przed 3 lutego ukazał się dramat Meleager (w grudniu 1902 opublikowano wydanie II).

Przed 11 lutego Wyspiański ukończył dramat Lelewel, dedykowany Tadeuszowi Pawlikowskiemu. Premiera odbyła się 20 maja w Teatrze Miejskim. Recenzenci wysoko ocenili Wyspiańskiego poetę, natomiast sam spektakl skrytykowano z powodu niesceniczności przedstawienia, nużących dialogów dwóch głównych bohaterów, Lelewela – w tej roli wystąpił Ludwik Solski, i ks. Adama Czartoryskiego, granego przez Józefa Kotarbińskiego, który po raz pierwszy prezentował się publiczności jako przyszły dyrektor teatru (formalnie od lipca). W sierpniu ukazało się jedyne za życia poety wydanie dramatu drukiem.

20 lutego – premiera Wnętrza Maurycego Maeterlincka w Teatrze Miejskim, połączona z odczytem Stanisława Przybyszewskiego o autorze dramatu, który anonsował plakat projektu Wyspiańskiego.

W lutym skończył pisać dramat Protesilas i Laodamia. Tragedia. Utwór został ogłoszony w lipcu w zeszycie „Przeglądu Polskiego”, a następnie w wydaniu książkowym.

15 kwietnia premiera Zaczarowanego koła Lucjana Rydla zakończyła się wielkim sukcesem autora. Wyspiański zaprojektował i wykonał, wraz z przyjaciółmi w „Paonie”, lektykę Wojewodzianki.

W kwietniu we Lwowie ukazała się książka Stanisława Przybyszewskiego Z cyklu Wigilii, w opracowaniu graficznym Wyspiańskiego.

19 czerwca–18 lipca na III wystawie TAP „Sztuka” w Sukiennicach Wyspiański zaprezentował cztery prace: Fragment do plafonu i trzy Studia, w tym pastel Dziewczynka oparta o poręcz krzesła.

1 lipca Wyspiański uczestniczył w uroczystościach zorganizowanych z okazji odejścia Tadeusza Pawlikowskiego z Teatru Miejskiego; zaprojektował menu bankietu pożegnalnego.

W sierpniu opublikował dramat Klątwa. Ze względów obyczajowych Klątwa została obłożona zakazem wystawiania w całym zaborze austriackim i za życia poety nigdy nie pojawiła się na scenie. Pierwszą inscenizację przygotowano w Łodzi w 1909.
września urodził się syn artysty, Mieczysław Bolesław (1899–1920).

W końcu roku Wyspiański przeczytał dramat Juliusza Słowackiego Król-Duch. Echa lektury odezwą się m.in. w koncepcjach projektów witraży dla katedry na Wawelu.

Obiekty z wystawy